ቴዎድሮስ፤ ብቻውን የቆመ የለውጥ ሐዋርያ || መስፍን ማሞ ተሰማ

አፄ ቴዎድሮስ (1847 ዓ/ም – 1860 ዓ/ም)

በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ ቴዎድሮስ አንጀት የሚበላ በክብርየወደቀ ታላቅ ሰው እንደ ነበር ፈፅሞ የሚያጠያይቅአይደለም። ታዲያ ሰብዕናውን አሳዛኝና ተከባሪ የሚያደርገውህይወቱን ያጠፋበት አስደናቂ ሁኔታ ሳይሆን፤ ከሁሉ በላይታላቁ ብቸንነቱና የኖረበት ዘመን ባጠቃላይ ዓላማውንሊረዳለት ሳይችል መቅረቱ ነው።

ቴዎድሮስ ማንኛውንም የመገንጠል እንቅስቃሴ ሁሉበቆራጥነት ይታገል የነበረውና አጋር ፍለጋ እንደዚያ ሲባዝንየኖረው ከዚህ / ታላቋን ኢትዮጵያን የመገንባት ዓላማ/ የተነሳነው።

ዳግማዊ ቴዎድሮስ ከወሰዳቸው ዋና ዋና እርምጃዎችውስጥ አንዱ የባሪያ ንግድ ማስቆሙ ነው። ከዚህም ጋርየሀገሪቱ ነዋሪ ሁሉ ሥራ እንዲኖረው የሚል ደንብበማውጣት፤ ተስፋፍቶ የነበረው የዝርፊያ ወንጀል እንዲገታአድርጓል። ይህን የሚመለከተው አዋጅ እንዲህ ይነበባል፤“ገበሬ ይረስ፤ ነጋዴ ይነግድ፤ እያንዳንዱ ሰው በየሥራውይሰማራ።”

በኢትዮጵያ ንግድና የህዝብ ግንኙነት እንዳይስፋፋ እንቅፋትሁኖ የኖረውን የሽፍታ መቅሰፍት ከሞላ ጎደል ለማስታገስበመቻሉ ቴዎድሮስን ሊያስመሰግነው የሚገባ ነው።

የኢትዮጵያው ንጉሠ ነገሥት /ደግማዊ ቴዎድሮስ/ የሀገርውስጥ አቋሙን ካጠናከረ በሁዋላ በውጪ ፖሊሲ ረገድታላላቅ ዕቅዶችን ነደፈ።…ከሁሉም በላይ ቅድሚያ የሰጠውኢትዮጵያን የባህር በር በለቤት የማድረጉን ተግባር ነው።ይህም ሀሳቡ ሰሜን ኢትዮጵያ በሀገሪቱ የውጪ ፖሊሲ ውስጥእጅግ የጎላ ስፍራ ያለው ጉዳይ መሆኑን ከተገነዘቡ ታላላቅ ተደናቂ የኢትዮጵያ መሪዎች አንዱ ያደርገዋል።

የዳግማዊ ቴዎድሮስ አስተዳደራዊ ለውጦች ባጭር ጊዜውስጥ ሊተገበሩ የሚችሉ አልነበሩም። ግን ለዚህ ዋናውምክንያት የሃገሪቱን መከፋፈል ለማስቆም የሚፈልግአንድም ማህበራዊ ሃይል አለመኖሩ ነው። ውስጣዊ የጋራገበያ ትስስር የለም። ለንጉሠ ነገሥቱ የኢኮኖሚያዊ ምርኩዝየሚሆነው የነጋዴ መደበ አልነበረም። እንደ እውነቱ ከሆነቴዎድሮስ ታላቁን አላማውን አንግቦ ብቻውን ቁሞ ነውየምናየው። {1}

ፕሮፌሰር ዶናልድ ክራሚ የቴዎድሮስን ህይወትና ገፀ ባህሪ ሲገመግም  “ማብራራቱና መተንተኑ ቢጎድለውም የዘመናዊ ሥልጣኔ ሀሳብ የገባው የመጀመሪያው የኢትዮጵያ ንጉሥነበር” በማለት ፅፏል። ይህ ማለት ከቴዎድሮስ በፊት የነበሩት ነገሥታትና መሳፍንት አንዳንድ የዘመናዊ አሰራር ሃሳቦች ሳይገለፅላቸው ቀርቶ ነው ማለት አይደለም። እንደ ቴዎድሮስግን በሰፋትና ያለመታከት ሀሳቡን ግብ ለማድረስ የጣረ ንጉሥ አልነበረም። ይሁን  እንጂ ቴዎድሮስ ሀገሪቷን በዘመናዊ መንገድ ለመምራት የሚያስችለውን ንድፍ በደንብ ካለመቅረፁም ሌላ በሚወስዳቸው ተቃራኒ እርምጃዎች ምክንያት ከዓላማው ሊደናቀፍ በቃ። የሚያደርጋቸው ምየለውጥ ሙከራዎች በዳበሳ እንጂ ሁለገብ የሆነ የለውጥ ፕሮግራም ተከትሎ አልነበረም። ከዘመነ መሳፍንት የወረሰው ማህበራዊና ፖለቲካዊ መዋቅር ብዙም ሊያራምደው አልቻለም። ስለሆነም የጀመራቸው ወታደራዊና አስተዳደራዊ ለውጦች የኢኮኖሚና የቴክኖዮሎጂ መሰረት ስላልነበራቸው አየር ላይ ተንጠልጥለው ቀሩ። የአውሮፓውያንን የቴክኒክእርዳታ ለማግኘት አጥብቆ ቢማፀንም የሚሰማው አላገኘም። በመጨረሻም ቴዎድሮስ ብቸኛና ግራ የተጋባ የለውጥ ሃዋርያሆኖ ቀረ። {2}

ዋቢ፤ የኢትዮጵያ ታሪክ – መፃህፍት

1 አንድርዜይ ባርትኒስኪ እና ዮዓን ማንቴል ኒየችኮ (ትርጉምዓለማየሁ አበበ 2003)

2 ባህሩ ዘውዴ (1989 ዓ/ም)

mmtessema@gmail.com