የኢትዮጵያ እና የሶማሌላንድ ስምምነት እና የአፍሪካ ቀንድ ወደቦች 

ኢትዮጵያ ነገ ዜና || ኢትዮጵያ ከሱማሌ ላንድ ጋር ደርሼዋለሁ ያለችው ስምምነት ቀጣናዊ ሃይል እሰላለፍ ለውጥ አስከትሎል ኢትዮጵያ የባህር ወደብ ለማግኘት የወሰደችው እርምጃ  ሳብያ በአፍሪካ ቀንድ ውጥረት ነግሷል።

የአፍሪካ ቀንድ ምንጊዜም የጂኦፖለቲካሊ ውጥረት የማይለየው ቀጣና ነው” ሲሉ በሜሪላንድ ዩኒቨርሲቲ ፕሮፌሰር ሚካኤል ወልደማርያም በዋና ዋና የአለም አቀፍ ጉዳዮች ላይ ተንታኝ ፖድካስት ዘ ፒቮት ላይ እንግዳ ሆነው በቀረቡ ጊዜ  ተናግረዋል።  በቅርቡ በኢትዮጵያ እና ከሶማሊያ በተገነጠለው የሶማሌላንድ ክልል መካከል የተደረገው የባህር ወደብ ለማግኝት የደረስችው ስምምነት የክልሉን ፖለቲካዊ    ተለዋዋጭነት  በሚገባ የሚያሳይ ነው።

በጃንዋሪ 1ቀን2024 የባህር በር እልባዋኢትዮጵያ እና ሶማሊላንድ መካከል የተፈረመው የመግባቢያ ስምምነትን በተመለከተ ይፋ የሆኑ አንዳንድ ዘገባዎች እንደሚያመለክቱት ኢትዮጵያ ከሶማሊያ ለተገነጠለችው የሶማሌላንድ እውቅና በመስጠት በለውጡ የባህር ሃይል ቤዝ እና ወደብ እንድ ታገኝ ያስችላታል።

ይህ እርምጃ ይፋ ከመሆኑ ከወራት በኋላ የተከተለው በሶማሊያ ፌዴራል መንግስት  የወሰደው የአፀፋ እርምጃ በቱርክ  እና በሶማሊያ መካከል የባህር ሃይል ጦር ሰፈር ለመገንባት እና የባህር ላይ የነዳጅ እና የጋዝ ክምችቶችን ለማሰስ የሚያስችል ስምምነቶች መፈራረም ነው። ይህ ስምምነት ሶማሊያ የቱርክ ትልቁ የባህር ኃይል የጦር ሰፈር መኖሪያ እንድትሆን ዕድል ይፈጥርላታል። 

በ አሁኑ ወቅት የአፍሪካ ቀንድ የኃያላን ሀገሮች እና ክልላዊ ሀይሎች የመወዳደርያ መድረክ ሆኖል ።

  በአፍሪካቀንድየጂኦፖለቲካል ውድድር ዘመን የቱርክ ሚና በቀጣናው እና መካከለኛ   ምስራቅ አካባቢ ኃይልን  ሀይሎች ከሚጫወቱት ጠንካራ ሚና የተለየ ነው የሚል  እይታ ያለው ፕሮፌሰር ሚካኤል ወልደማርያምየተለየ የሚያደርገውን ያንፀባርቃል በቀጣናው ከቱርክ በተጨማሪ፣ በጎረቤት ኤርትራ እና ጅቡቲ የጦር ሰፈር የሰሩ ሳዑዲ አረቢያ እና የተባበሩት አረብ ኢሚሬቶች አሉ። ከዚህ በተጨማሪም እንደ የቀዝቃዛው ጦርነት ወቅት የአለማችን ኃያላን መንግስታት በአካባቢው ትልቅ ሚና እንዲሮራቸው ያደረገ የጦር ስፈር አላቸው።  የኒው ጀርሲን ስፋት ባላት ጅቡቲ የአሜሪካን የጦር ሰፈር እና ቻይናም የመጀመሪያ የባህር ማዶ የተቆቆመ ጦር ሰፈርን ጨምሮ በርካታ የውጭ ወታደራዊ ማዕከሎችን ይስተናገዳሉ።

ስለዚህም ነው የአፍሪካ ቀንድን የሚገኝበትን ካርታን በፍጥነት ስንመለከት የአፍሪካ ቀንድ  በአለም አቀፍ ደረጃ በጣም አስፈላጊ ጂኦፖለቲካዊ ማዕከል መሆኑን እንገነዘባለን።

ኢትዮጵያን፣ ጅቡቲን፣ ኤርትራን እና ሶማሊያን ያቀፈው የአፍሪካ ቀንድ በቀይ ባህር እና በኤደን ባህረ ሰላጤ፣ ከአረብ ባሕረ ሰላጤን መሬት ማዶ እና አውሮፓን ከእስያ እና ደቡብ አፍሪካ ጋር በሚያገናኘው ወሳኝ የንግድ መስመር መገኛ ነው ይህ የንግድ መርከቦች መተላለፍያ መስመር ከቅርብ ወራት ወዲህ የየመን በሁቲ ታጣቂዎች ጥቃት የደረሰበት የንግድ መስመር ነው።የጅቡቲ ሪፕብሊክም በዚሁ በባብ ኤል-ማንደብ  ላይ ትገኛለች። 

የኢትዮጵያ የጂኦግራፊ ችግር 

በአፍሪካ ቀንድ የባህር በር እናወደብ  የባህር ኃይል ምድብ ጨዋታ ፍልሚያውን የተቀላቀለችው ኢትዮጵያ የመጨረሻዋ ተዋናይ ነች።  የባህር ላይ መዳረሻ ፍለጋው የጂኦግራፊ ችግር ነው.  በሕዝብ ብዛት ከዓለም ትልቋ ወደብ የሌላት አገር ነች  ኢትዮጵያ። 90 በመቶ የሚሆነውን ዓለም አቀፍ ንግዷን  በጅቡቲ  ወደብበኩል ነው እየተገለግለች የምትገኘው።

ኢትዮጵያ በጅቡቲ  ወደብ ብቻ መገልገል የጀመረችው በ1993 ከረዥም የእርስ በርስ ጦርነት በኋላ የተገነጠለችውን ኤርትራን ከአጣች በኃላ ነው።  እ.ኤ.አ. በ1998 ሁለቱ ሀገራት ወደ ጦርነት ሲገቡ ኢትዮጵያ የኤርትራ የምፅዋና የአሰብ ወደብ መገልገልዋን ሙሉ ለሙሉ በማቋረጥ የጅቡቲ ወደብን በብቸኛ ወደብነት ትገለገል ጀመር።

በኢትዮጵያ እና በሶማሌላንድ መካከል የተፈረመው ስምምነት አጨቃጫቂ ነው ምክንያቱም ሶማሌላንድበአለምአቀፍ ደረጃ እንደ ነጻ ሀገር እውቅና ስለሌላት ነው።  ስምምነቱ፣ሞቃዲሾ ከሚገኘው የሶማሊያ ማዕከላዊ መንግስት የቁጣ ምላሽ አስነስቷል።

በኢትዮጵያ እና በሶማሊያ ፌዴራል መንግስት መካከል አለመግባባት እየጨመረ በመምጣቱ አዲስ አበባ በጎረቤቶቿ ላይ የበለጠ የጠብ አጫሪ አቋም እየያዘች ነው የሚል ስጋት  በብዙዎች ዘንድ አለ።

ባለፈው ዓመት ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ አገራቸው በሰላማዊ መንገድ የባህር ወደብ ማግኘት ካልቻለች የኃይል እርምጃ እንደምትወስድ ለነጋዴዎች ቡድን ጋር በአደረጉት ስብሰባ ላይ መናገራቸው ይታወሳል። 

የኢትዮጵያ ፓወር ፓራዶክስ

በኢትዮጵያ ውስጥ የተከታታይ ገዥዎች ሀገሪ“በአፍሪካ ቀንድ ቀጠና ኢትዮጵያ ቀዳሚ ሃይል መሆን አለባት” በሚል እምነትአላቸው፣ “ታሪካዊ ዲፕሎማሲያዊ ክብደቷ” እና ሌሎችም ጉዳዮች ላይ ስምምነት ላይ መድረሳቸውን የኢትዮጵያ የባህር በር ተደራሽነት ፍላጎትም ክልላዊ ሄጂሞን መሆን አለባት በሚል እምነት  የመነጨ እሳቤና  እና ሌሎችም ጉዳዮች ላይ ስምምነት ላይ መድረሳቸውን ፕሮፌሰር ሚካኤል ወልደማርያም ተናግረዋል።

ሆኖም ግን፣  ፕሮፌሰር ሚካኤል ወልደማርያም እንደገለጸው፣ ከዓላማው ጎን ለጎን፣ ኢትዮጵያ በበርካታ በውስጣዊ ፈተናዎች የተተበተበች “ለቀውስ እና ለአለመረጋጋት የተጋለጠች ሀገር” ነች – የሰሞኑ የትግራይ ጦርነት እንደሚያሳየው – እና ከጎረቤቶቿ ጋር ያላት ግንኙነት  በድንገት የሚበላሸ እና ወደፍጥጫ የሚቀየር በመሆኑየኢትዮጵያ ስትራቴጂካዊ አቋም በአንዳንድ መልኩ በችግሮችናፈተናዋች(ፓራዶክሲካል) ነው፡ ብዙ የሀገራዊ ሃይል ባህሪያትን ያላት ብዙ ህዝብን የሚኖርባት፣ ነገር ግን ወደብ አልባሀገር ነች – እውነተኛ ኢኮኖሚያዊ እና ስትራቴጂካዊ ተጋላጭነት።ለማስወገድ‹‹ዘላቂ፣ አስተማማኝ የወደብ ተደራሽነት ግድ ነው›› ፕሮፌሰር ሚካኤል ወልደማርያም እንዳሉት ለአዲስ አበባ ከብሔራዊ ደኅንነት አንፃር ብቻ ሳይሆን የትራንስፖርት ወጪን በመቀነስ ኤክስፖርት መር የዕድገት ሞዴልን ለማስቀጠል ቁልፍ  ጉዳይ ነው።ብለው ያምናሉ። 

የሜሪላንድ ዩኒቨርሲቲ ፕሮፌሰርማይክል ወልደማርያም በሜሪላንድ ዩኒቨርሲቲ የህዝብ ፖሊሲ ትምህርት ቤት ተባባሪ  ፕሮፌሰርእንዲሁም በሜሪላንድ የአለም አቀፍ እና ደህንነት ጥናት ማዕከል ከፍተኛ ተመራማሪ ነው። ዶ / ር ወልዴሪያም የማስተማር እና የምርምር ፍላጎቶች በአፍሪካ የጸጥታ ጥናት ላይ በተለይም በአፍሪካ ቀንድ በትጥቅ ግጭት ላይ ያተኮሩ ናቸው። የመጀመርያው መጽሃፉ “Insurgent Fragmentation in Africa: Rebellion and Its Discontents” በካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ በ 2018 አሳትሟል።   ከፕሪንስተን ዩኒቨርሲቲ ፒኤችዲ ተቀብሏል።