የአማራ ክልል ግጭት ወደ የእርስ በእርስ  ጦርነት            እንዳይሸጋገር ተሰግቷል

Ethiopia’s Amhara Conflict Could Spark Civil War

 በአማራ ክልል እና በአንዳንድ የሀገሪቱ አካባቢዎች እየተስተዋለና እየተስፋፋ ያለው ግጭትና የታጠቁ ኃይሎች እንቅስቃሴ ካልተገታ ሀገሪቱን ወደ ማያበራ የእርስ በእርስ ጦርነት እንዳትሸጋገር  ያደርጋታል ተብሎመሰጋቱን ፎርን ፖሊሲ መፀሔት ላይ የወጣ ዘገባ አመለከተ።

ባለፈው ወር የአፍሪካ ህብረት የመሪዎች ጉባኤን ስታስተናግድ፣ መንግስት በዋና ከተማዋ አዲስ አበባ የደስታ ስሜት ለመፍጠር ያደረገው ሙከራ በሀገሪቱ እየተስፋፋ የመጣውን አለመረጋጋት እና ሰብአዊ ሰቆቃ ለመሽፋፈን ለመደበቅ ታስቦ ነው።

 ጃንዋሪ 29፣ ቀን 2024በአማራ ክልል መራዊ በምትባል አነስተኛ የገጠር ከተማ የኢትዮጵያ የሀገር መከላከያ ሰራዊት  በደርዘን የሚቆጠሩ ንፁሀን ዜጎችን መግደላቸው በሃገር ውስጥ እና አለም አቀፍ የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች እና ሚዲያዎች በስፋት ዘግበዋል።  ምንም እንኳን መንግስት  ጥቃቱ በሰላማዊ ሰዎች ላይ ኢላማ መደረጉን ቢክድም፣ ግድያው የፈጸመው የበቀል እርምጃ እንደሆነ በብዛት ተዘግቧል፣ ደም አፋሳሹ ጥቃት የተፈፀመው በእብዛኞቹ የአማራ ክልል ነዋሪዎች “ፋኖ ታጋዮች “እየተባለ ከሚጠራው ታጣቂ ኃይል ከነሐሴ 2023 ጀምሮ የመንግስት ወታደሮችን ሲዋጉ ከነበሩት የአማራ ታጋዮች ጋር ግጭት መፈጠሩን ተከትሎ ነው።

 ፋኖ የአማራን ህዝብ የረጅም ጊዜ ብሶት ለመመለስ ትጥቅ  ትግልን እንደአማራጭ የትግል ስልት በመጠቀም፤ ከአስርት አመታት በላይ ያስቆጠረው ስርአታዊ መገለል፤ ጅምላ ግድያ እና የአማራ ተወላጆች መፈናቀልን ለማስቆም  እየተንቀሳቀሰ ነው። ከአመታት በፊት የጠቅላይ ሚኒስትር አብይ መሐመድን ወደ ስልጣን መምጣት ተከትሎ በኢትዮጵያ የመድብለ ፓርቲ ፖለቲካ ስር ይሰዳል የሚል ፍላጎትና እና ተስፋ በብዙዎች ዘንድ አድሮ ነበር።  ሆኖም የአብይ አህመድ መንግስት የአማራ ህዝብ  መገደልና መፍናቀልን ለማስቆም ባለመቻላቸው የዲሞክራሲ ስርአት እውን ማድርግ አለመቻሉን ተከትሎ ነው። የትጥቅ ትግል ለማካሄድ አስፈላጊነት ያመኑ ወገኖች  የጀመሩት ንቅናቄው ያልተማከለ እና መደበኛ የፖለቲካ ማኒፌስቶ ባይኖርም፣ ሚሊሻዎቹ ፀረ-አማራ ማኅበረሰባዊ ፖለቲካል ብለው የሚያምኑትን ለመለወጥ በመስራት የአማራን ጥቅም ለማስጠበቅ እንደሚታገል ያውጃል።  በሁሉም ቡድኖች መካከል እኩልነት፣ የግለሰብ መብት መከበር፣ የህግ የበላይነት እና ዲሞክራሲን መሰረት ያደረገ አዲስ ስርዓት መመስረትን ግቡ ያደረገ እንቅስቃሴ ነው  ፋኖ የተባለው አደረጃጀት።

 ፋኖዎች በሰሜን ኢትዮጵያ በትግራይ  ለሁለት አመት በተካሄደው ጦርነት ከመንግስት ሃይሎች ጋር ሲፋለሙ በነበሩ ተዋጊዎቻቸው በፈፀሙት ጀብዱ ቀድመው በህዝቡ ውስጥ ታዋቂነትን አግኝተዋል።  በጦርነቱ ወቅት ከኢትዮጵያ ጦር እና ከኤርትራ ወታደሮች ጋር የፋኖ ተዋጊዎች የሰብአዊ መብት ረገጣ ወንጀል ፈፅመዋል የሚል ክስ  ከትግራይ  ኃይሎች   ቀርቦባቸዋል።

የዐማራው ህዝብ ግጭት በትግራይ ክልል ከጦርነትና ከሰላም ጋር አብሮ የሚኖር፣ በኦሮሚያ ክልል በረሃብ መሰል ሁኔታዎችና በረሃብ ምክንያት የሞቱ ሰዎች፣ቁጥር መጨመር የታጠቁ ኃይሎች መካከል የሚያካሄዱት ግጭቶች፣ አፈና እና መደበኛ የጉዞ መስተጓጎል በትግራይ  በአማራ በኦሮሚያ እና በደቡብ ኢትዮጵያ በስፋት እየተስተዋለ ነው ።  በአሁኑ ወቅት የኢትዮጵያ ኢኮኖሚም በአስቸጋሪ ሁኔታ ላይ ነው፣ መንግስት ከግል አበዳሪዎች ጋር ለብድር የሚከፍለውን የወለድ ክፍያ እንዲዘገይለት ድርድር በማድረግ ላይ ነው።

የ መራዊዊ እልቂት እስካሁን ድረስ እጅግ ዘግናኝ ነው፣ እና በሚያሳዝን ሁኔታ የመጀመሪያው አይደለም።  እ.ኤ.አ. በሴፕቴምበር 2023 በታሪካዊው   በላሊበላ ከተማ እና በማጄቴ በተመሳሳይ የዜጎች ግድያ ተፈፅሟል።  የመራዊው እልቂት ከኢትዮጵያ  ሰብአዊ መብት ኮሚሽን፣ ከአሜሪካ እና ከአውሮፓ ህብረት አባል መንግስታት የሀገር ውስጥ እና አለምአቀፍ የሠብአዊ መብት ተቆርቆሪ ድርጅቶች ውግዘትደርሶበታል ።ድርጊቱ በፈፀሙ ኃይሎች ላይ ግልፅ የሆነ ምርመራ እንዲደረግ ጥሪ አድርጓል።

  ይህንን አይነቱን ተከታታይ አሳዛኝ እልቂትመድረሱና መቀጠሉ  በግጭቱ ተፈጥሮ ላይ መሰረታዊ እና ለውጥን ያሳያሉ።  የትጥቅ ትግል እየገፋ በሄደ ቁጥር የደከሙ የመንግስት ወታደሮች የአመጹን ሰፊውን ህዝባዊ አጋርነት ድጋፍ እንዳለው አለማጤናቸው የኅይል እርምጃውን እንደአዲስ መጀመራቸው እና መቀጠሉ የማይቀር ነው ስለዚህም በአማራ ማህበረሰቦች ላይ የጋራ ቅጣት ለመቅጣት የበለጠ ፈቃደኞች መሆናቸው ይህ ደግሞ ጥላቻና የጥቃት አዙሪት እንዲጨምር ያደርጋል።

 በኦሮሚያ ያለውን ጦርነት በሰላማዊ መንገድ ለማስቆም ጥቂት ጥረቶች ቢቆሙም እና በአማራ ክልል ሊደረግ የሚችለውን ድርድር በመንግስት በኩል ጀርባውንእየሰጠ ቢሆንም፣ የፖለቲካ እና ወታደራዊ መሪዎች አሁንም የአየርሃይል  አውሮፕላኖችና ድሮኖችን በማሰማራት ወታደራዊ ጥቃቶችን መሰንዘሩን ቀጥለዋል።  በእርግጥ፣ በፌብሩዋሪ 2፣ ለአማፂያኑ ምላሽ መንግስት በመጀመሪያ በኦገስት 2023 የጣለውን የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ አራዝሟል።

የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁ የመንግስት ታጣቂዎች ከመታሰር እና ከመከሰስ መብታቸው የተጠበቀ ቢሆንም ለወራት በእስር ላይ የሚገኙትን ታዋቂ የአማራ ክልል ህዝብን በመወከል ምርጫ አሽንፈው ፓርላማ የገቡ የፓርላማ አባላትን ጨምሮ በሺዎች የሚቆጠሩ ዜጎችን ከህግ አግባብ ውጭ በቁጥጥር ስር ለማዋል ወህኒ እንዲወረዉሩ አድርጓል።

 በፋኖ ተዋጊዎች እና በኢትዮጵያ ጦር መካከል  ግጭት የተቀሰቀሰው የዐማራ ልዩ ኃይልን ለማፍረስ በወሰደው ድንገታዊ እርምጃ ነው።  መንግስት ህገ መንግስታዊ ነው ብሎ የገመተውን ሁሉንም የክልል ልዩ ሃይሎች በአገር አቀፍ ደረጃ ለመበተን የተደረገው ሰፊ ጅምር አካል ነው።  የአማራ ልሂቃን የክልሉን ልዩ ሃይል ለመበተን በታሪክ ሲደግፉ ቆይተው በውሳኔው ላይ የተፈጠረው ድንገተኛ እና ግልጽነት የጎደለው እርምጃ አማራ ህዝብ በፌዴራል መንግስቱ ላይ ያለው ጥርጣሬ  እየጨመረ በመምጣቱ ነው።  ርምጃው የትግራይን ጦርነት ያበቃው በፕሪቶሪያ ደቡብ አፍሪካ የተደረገውን የጥቅምት 2022 ስምምነትን ተግባራዊ ከማድረግ ጋር ተያይዞ የመጣ ነው።  በተለይም የአማራ እና ትግራይ ክልሎች ከማንነት ጋር በተያያዙ የድንበር ውዝግቦች ውስጥ ባሉበት ሁኔታ አሁንም የትግራይ ሃይሎች ትጥቅ አልፈቱም።

 ከትውልድአካባቢያቸው ዉጭ በተለይም በኦሮሚያ ክልል በሚኖሩ አማሮች ላይ እየደረሰ ያለው ያልተቋረጠ ግድያ እና መፈናቀል ምክንያት የአማራ በኢትዮጵያ መንግስት ላይ ያለው እምነት ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጣ  ነበር።

ከዚህም በላይ ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ከአማራ ክልል ወደ አዲስ አበባ ለመግባት የሚሞክሩ ንፁሀን ዜጎች የጋራ የፀጥታ ስጋት ተደርገው በመታየታቸው  ወደ መዲናይቱ እንዳይገቡ ተከልክለዋል።  በተለይ በሴፕቴምበር 2023 በአዲስ አበባ እና በኦሮሚያ ውስጥ በተለያዩ ቦታዎች በአስከፊ ሁኔታ የታሰሩ ሰዎችን የሚያሳዩ ቪዲዮዎች በማህበራዊ ሚዲያ በተሰራጩበት ወቅት ሁኔታው ከፍተኛ ተቃውሞ እንዲቀጣጠል ምክንያት ሆነ።  መቀመጫውን አሜሪካ ያደረገው የዘር ማጥፋት ወንጅልን መከላከል ኢንስቲትዩት ድርጊቱን በማውገዝ መግለጫ አውጥቷል፣ በመግለጭው ይህም የአማራ ተወላጆች የጅምላ አፈና እና መታሰር እያንዣበበ ያለውን የዘር ማጥፋት ሂደት አመላካች ነው።

 ከክልላቸው

ም ሆነ ከክልላቸው ውጭ ያሉ አማሮችን ለማዳከም ሆን ተብሎ የአማራ ተወላጆች ለክልሎች የሚሰጠውን ድጎማ እየቀነሱ እና እንደ ማዳበሪያ እና ዘር ያሉ መሰረታዊ የግብርና ግብዓቶችን አቅርቦትን እንዳያገኝ ማድረጉን ጨምሮ ሆን ብሎ የአማራህዝብን ማጥቃትን ማዕከል  ያደርገ አመለካከት መኖሩ ምልክትነው። ብለው የሚያምኑ ብዙዎች ናቸው።

አቢይ ለሶስት አስርት አመታት የኢትዮጵያን ፖለቲካ አጉልቶ የኖረውን የመለያየት ትርክት አሻሽሎ በምትኩ በመከባበር እና በእኩልነት የተመሰረተችውን ኢትዮጵያን ለመመስረት ቃል በገባ ጊዜ አማራዎች ራዕያቸውን በደስታ ተቀብለዋል።  እንደ አለመታደል ሆኖ በብሄር ብሄረሰቦች ኃይሎች በተለይም በህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሀት) እና በኦሮሞ ነጻነት ግንባር አማራዎችን እንደ ታሪካዊ ጨቋኝ አድርገው የሚገልጹት የጥቃት ሰለባ እና ፀረ-አማራ ትርክት የአብይ ወደ ስልጣን መውጣቱን ተከትሎ ተባብሶ ቀጠለ።  ኃይል.

 ከትግራይ ሃይሎች ጋር የተከፈተው ጦርነት የአማራ ተወላጆች ራሳቸውን በራሳቸው የማስተዳደር እና የመሬት የማግኘት፣ የእኩል የኢኮኖሚ እድሎች እና ህገ መንግስታዊ መብቶችን ለማስከበር ከፌዴራል ጦር ጋር በመሆን ትግሉን የተቀላቀሉትን ለጊዜው ተስፋ አስቆራጭ አድርጎታል።  የአፍ መፍቻ ቋንቋ ትምህርት እስከዚያ ድርስ በትግራይ ክልል ስር ይሰጥ ነበር።  በ1991 ዓ.ም የተመሰረተው እና ፀረ-አማራ ትርክቶችን አጠናክሮ የቀጠለውን ብሄርን መሰረት ያደረገ የፖለቲካ ስርዓት መሀንዲስ ነው ብለው የሚወቅሱትን ቡድን አማራዎች ወያኔን ለማሸነፍ ተመኙ።

 የአማራ እና የፌደራል ጥምረት የጥቅም ጋብቻ እንደሆነና የትግራይ ጦርነት እንዳበቃ እንደሚፈርስ ግልፅ ነበር።  እናም የሕወሃት ስምምነት የተከተለበት መንገድ እና አፈፃፀሙ አዝጋሚ መሆን የአማራን ስጋት አባብሶታል።

 ከዚህ ጎን ለጎን የገዥው ፖለቲካ ፓርቲ የብልጽግና ፓርቲ የአማራ ቅርንጫፍ ደካማና የተበታተነ ነው።  የአማራ ክልል አስተዳደር ስጋቱን እየገለጸ ባለበት ወቅት፣ የሰራው ስራ በጣም ትንሽ ነው፣ ዘግይቷልም።  ይህ ስሜት በገዥው ፓርቲ የአማራ ቅርንጫፍ ውስጥም ተንሰራፍቷል፣ይህም በፓርቲ ውስጥ አለመግባባት እንዲፈጠር እና ከፓርቲው የልከኛ ድምጽ እንዲጸዳ አድርጓል።

 ዛሬ የአማራ ፍራቻ በብሄር ፌደራሊዝም ጉዳዮች ላይ ብቻ ሳይሆን ግድያና መፈናቀልን ለማስቆም ባለው ፍላጎት ላይ ብቻ ሳይሆን በወሳኝነትም የኦሮሞ ልሂቃን አማሮችን የበለጠ ለማግለልና ለማደህየት እና የተሻለ አማራጭ ብለው የያዙት የፖለቲካ አቁዋምና ባላቸው ፍላጎት በመነሳት ነው።  በብሔራዊ ደረጃ.ግጭቱ አሁን የሚገኝበት ፅንፍ ላይ እየደረሰ ነው።  የፌደራል ጦር በየጊዜው የፋኖ ሽምቅ ተዋጊ ጥቃት እየደረሰበት በመሆኑ እና የዜጎች እልቂት እየጨመረ በመምጣቱ ሁኔታው ​​ወደ ሰፊ ህዝባዊ አመጽ እየተሸጋገረ ነው።  ከፋኖ ጋር ያለው ግጭት እስካሁን በአማራ ክልል ብቻ የተገደበ ቢሆንም፣ ህዝባዊ ቁጣው እየጨመረ በመምጣቱ፣ በአዲስ አበባ እና በሌሎች ክልሎች አልፎ አልፎ  የሚከስቱ ህዝባዊ የተቃውሞን ለማቆም መንግስትጥቃቶችን በመፈፀም ቀውሱን ወደ ሁሉም የሀገሪቱ እካባቢዎች የመስፋፋት እድሉ  ክፍተኛ ነው የዚህ መጨረሻም ሙሉ በሙሉ ወደማያባራ የርስ በርስ ጦርነትን የሚወስድ ሁኔታን ማስወገድ አይቻልም።

 የመኸር ወቅት እየተቃረበ በመሆኑ የትራንስፖርት ስርዓቱ መቆራረጥ እና የዘር እና የማዳበሪያ አቅርቦት ውስንነት በአማራ ብቻ ሳይሆን በመላ ሀገሪቱ ያለውን አስከፊ ሰብዓዊ ቀዉስን ያጠናክራል፤ ምክንያቱም ክልሉ የኢትዮጵያ የዳቦ ቅርጫት አንዱ ነው።  በኦሮሚያ ግጭት ምክንያት ከሚከሰቱት ጦርነት እና መስተጓጎሎች ጋር በአማራ ክልል መቀጠሉ የረሃብ ስጋትን በማባባስ የዜጎችን ስደት ይፈጥራል – ይህም ችግር እና ቀውስ  በኢትዮጵያ ውስጥ ብቻ ሳይሆን ድንበር ሊሻገር ይችላል።

 ትግሉን ለማስቆም ከመንግስት በራስ መተማመንን የሚገነቡ እርምጃዎችን የሚጠይቅ ሲሆን ከእነዚህም መካከል የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁን ማንሳት፣ ሰብዓዊ ርዳታ መስጠት፣ በሺዎች የሚቆጠሩ እስረኞችን መፍታት፣ የኢንተርኔት እና የቴሌኮም አገልግሎቶችን ሙሉ በሙሉ ወደነበሩበት መመለስ እና  የተፈፀሙየጭካኔ ድርጊቶችን በገለልተኛ አካል ማጣራት እና ተጠያቂዎችንም ተጠያቂ ለማድረግ ቁርጠኝነትን ይጠይቃል።

የመገለል ስሜት የግጭቱ አስኳል ነው— 

ችግሩን ለመፍታት ደግሞ ህዝባዊ እና ህጋዊ የአማራ መንግስት መመስረት እና በፌደራል ተቋማት ውስጥ እውነተኛ የአማራ ውክልና መፍጠርን ይጠይቃል።

 በአማራ ክልል የተማከለ እና ህጋዊ ተቃዋሚ የፖለቲካ ሃይል አለመኖሩን ከግምት ውስጥ በማስገባት ሁሉን አቀፍ እና ህጋዊ መንግስት ለመመስረት ከወረዳ ደረጃ ታማኝ ተወካዮች የሚለዩበት እና የአማራ ምክር ቤት በጋራ የሚመሰረትበት ከስር ወደ ላይ የሚሄድ አካሄድ ይጠይቃል።  ጊዜያዊ የክልል ሥራ አስፈፃሚ.

 ጊዜያዊ አደረጃጀቱ በምርጥ ሁኔታ ገዥ ፓርቲም ሆነ የፋኖ መንግስት መሆን የለበትም።  ጊዜያዊ መንግስቱ በፓርቲዎች መካከል የፖለቲካ ልዩነቶችን በማጥበብ፣ እርቅና መግባባት እንዲፈጠር፣ ለህዝቡና ለክልሉ የጋራ መግባባትና ራዕይ እንዲያዳብር እንዲሁም በፌደራላዊት ኢትዮጵያ ውስጥ ያላቸውን ቦታ እንዲገነዘብ ማድረግ እና ውይይት ማድረግ አለበት።  ጊዜያዊ መንግስት በመጨረሻ ከሚመለከታቸው የፌደራል ባለስልጣናት ጋር በመቀናጀት ምርጫን ይቆጣጠራል።

 የብልጽግና ፓርቲ የአማራ ቅርንጫፍ በ 2021 ምርጫ ላይ የሚታየውን ድል አስመዝግቧል በማለት ጊዜያዊ መንግስት መመስረትን ለመቀበል ፍቃደኛ አይሆንም።  ቢሆንም የተንሰራፋው የውክልና እጦት ስሜት እና የክልላዊ አስተዳደር ስርአቱ  ውድቀት እና በአስቸኳይ ወታደራዊ እዝ መተካት የፓርቲውን ማንኛውንም ህጋዊነት ማጣትን ያመለክታል – እና ያለፈውን ሁኔታ ለማስቀጠል በኃይል ላይ የማያቋርጥ ጥገኛ መሆንን ያሳያል ።  የፓርቲውን ስም የበለጠ ያጨቃጨቃል።

 የፋኖ ታጋዮችና ሌሎች የክልሉ ሃይሎችም የክልሉ መንግስት ህጋዊነት ቢያጣም እራሳቸው በአሁኑ ጊዜ ምንም አይነት የፖለቲካ ስልጣን የይገባኛል ጥያቄ እንደሌላቸው ሊገነዘቡ ይገባል።  ስለዚህ እነሱን የሚያሳትፍ ራሱን የቻለ ህዝባዊ መንግስት እንዲቋቋም መደገፍ አለባቸው።

 በአማራ፣ በኦሮሚያ እና በትግራይ ያሉ ግጭቶች (በሌሎች ክልሎችም ያሉ የጸጥታ ችግሮች) ክልላዊ ቢመስሉም፣ በመጨረሻ የኢትዮጵያን መንግስት አወቃቀር በተመለከተ የጋራ መግባባትና ራዕይ መፍጠር እና ሁሉን አቀፍ፣ ፍትሃዊ እና ዲሞክራሲያዊ አገራዊ አገራዊ መመስረት ነው።  መንግስት.  በዚህ መሰረት፣ በነዚህ ሶስት ክልሎች (እና ሌሎች) ውስጥ ያሉ ማናቸውም የተናጠል የሰላም ሂደቶች አስቸጋሪ ነገር ግን በአገር አቀፍ ደረጃ በልሒቃን እና በሀገረ መንግስቱ መካከል የሚደረጉ ውይይቶችን ውጤታማ ለማድረግ ለማስቻል ሁኔታዎችን  የማመቻቸት ዕድልይሰጣሉ።

 ብሔራዊ የምክክር ኮሚሽን ከተቋቋም ከሁለት ዓመታት በላይ ያስቆጠረ ቢሆንም፣ የፖለቲካ ቡድኖችንና የብዙኃኑን ሕዝብ አመኔታ ለማግኘት እየታገለ ነው።  በተለይም ቁልፍ የሆኑ የፖለቲካ ተቃዋሚዎች የኮሚሽኑን ሂደት እንደ ራስ ገዝነት ማጣት እና የመንግስት የፖለቲካ መጠቀሚያ መሳሪያ አድርገው ስለሚቆጥሩት የኮሚሽኑን ሂደት መቃወም ቀጥለዋል።  በመላ አገሪቱ በተከሰቱ ግጭቶች የኮሚሽኑ ሥራ መስተጎጉል ገጥሞታል።

 እንደ ደቡብ አፍሪካ፣ ኬንያ፣ ኢንዶኔዥያ እና ኮሎምቢያ ያሉ ቀደም ሲል የተሳካላቸው የውይይት እና የሽግግር ሂደቶች እንደሚያሳዩት  ገና ከመነሻው በልሂቃን-ደረጃ

ውይይት ማድረግ ከሁሉም ወገኖች ጋር ድርድር ማካሄድ ከግጭት እና አምባገነንነት ወደ ሰላም እና አንጻራዊ ዲሞክራሲ ለመሸጋገር መሰረታዊ ነው።  ስለዚህ የከፍተኛ ደረጃ ልሂቃን ውይይት መቅደም እና እየተካሄደ ያለውን  ሀገራዊ ምክክር ግብአት መሆን አለበት።እ.ኤ.አ. በ2022 የፕሪቶሪያ ስምምነት እንደዚህ አይነት የልሂቃን ደረጃ ድርድሮችን እንደሚደረግ  ተስፋ ቢደረግም፣ ስምምነቱ በምትኩ የአብይ አህመድንበገዥው ፓርቲ እና በመንግስታዊ ተቋማት ላይ ያላቸውን የበላይነት ያጠናከረ ነበር።  ይህ የስልጣን ግላዊ ባህሪ በአማራ እና ኦሮሚያ እየተባባሰ ከመጣው ግጭት ጋር ተያይዞ በትግራይ ውስጥ ያለው ስጋት  እና በመላ ሀገሪቱ የተስፋ መቁረጥ ስሜት መንገስ ምክንያት ሆኖ ታይቷል።

 የሀገራዊ ምክክር ለኮሚሽኑ ስራ ወሳኝ ቢሆንም በዝርዝር ጉዳዮች ላይ ያተኩራሉ.  ስለ ተቋማዊ አደረጃጀቶች የታወቁ የፖለቲካ ስምምነቶችን ከማለፍ ወይም ከመተካት ይልቅ ለማጣራት እና ለማዳመጥ ብቻ ሳይሆን ስርነቀል እርምጃ ለመውሰድ የሚይስችለው  በተሻለ ቁመና እንዲኖረው የሚያስችል አቅም እንዲኖረው ሊሰራ ይችላሉ።

በዚህም መሰረት ባለድርሻ አካላት – በ 2018 ሽግግሩን የመምራት ሪከርድ ያላቸው አንጋፋ መሪዎችን ጨምሮ (ምናልባትም የቀድሞ የመከላከያ ሚኒስትር ለማ መገርሳ እና የቀድሞ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ገዱ አንዳርጋቸውን ጨምሮ ፣ አብይአህመድን  ወደ ስልጣን ያጎናፀፉ እና ታዋቂና  በሁሉም ዘንድ ተቀባይነት  ያላቸው ግለሰቦችን በአመራርነት የሚካተቱበት    የገዥ ዉ እና የተቃዋሚ ሃይሎች) ፣ የሲቪል ማህበረሰብ ድርጅቶች ፣ የሃይማኖት መሪዎች እና አለምአቀፍ ተዋናዮች – በእውነተኛ ውይይት ላይ ያተኮረ ሰፊ ጥምረት እንዲፈጠር ለማስቻል መስራት አለባቸው። ያ ጥምረት ተቀባይነት ባለው ሕገ መንግሥታዊ ማዕቀፍ ፣ ደህንነቱ በተጠበቀ የሕግ የበላይነት እና በታማኝነት ምርጫ  ስርአት አደረጃጀት ላይ ለመስማማት መሥራት አለበት። የኢትዮጵያ የፖለቲካ ፣ የጸጥታ እና የኢኮኖሚ ችግሮች እየሰፉ እና የመንግስትን ህልውና የበለጠ መዳከም  ቀድሞውንም ውጥረትና መረጋጋት  መለያው በሆነው የቀይ ባህር ኮሪደር አጎራባች ሀገራት ያለውን አስከፊ የፖለቲካ ምስቅልቅል እና የፀጥታ ሁኔታ ያባብሳሉ። በአማራ እና ኦሮሚያ ክልሎች ያለው የማያባራ የእርስ በእርስ ግጭቶች አዝማሚያው እየታየ የአለውን  እልቂትና ስርአት አልበኝ ነትን ለማስቆም ብቸኛው መፍትሔ ሁሉን አቀፍ የልሂቃን ውይይት መጀመርየተኩስ አቁምና  ድርድር ግድ  ያስፈልጋል ይህ ብቻ ሲሆን ነው በጣም የከፋ ሁኔታዎችን ለመከላከል ለማስቆም  ወሳኝ ናቸው ፣ ይህ ሲሆን ብቻ ነው  የመንግስት ውድቀት የማያባራ የእርስበእርስ ጦርነት ሊወገድ የሚችለው። ይላል የፎረን ፖሊሲ መፀሄት ፅሁፍ። en